Ayurveda Voeding en Recepten

Ayurveda is vermoedelijk de oudste en meest complete levens- en gezondheidsleer van de wereld. Naar schatting bestaat het sinds 5000 jaar. Ayurveda betekent letterlijk ‘de wetenschap van het leven’. Oorspronkelijk komt de Ayurveda uit India, maar het heeft zich gedurende de eeuwen verspreid over onder andere Japan, Tibet, China en Europa.

Ayurveda is een holistische natuurgeneeswijze en kijkt dus naar de totale mens: psychisch, lichamelijk en spiritueel, gebaseerd op de persoonlijke constitutie van ieder mens. Het gaat er vanuit dat een gezond mens leeft in harmonie met de natuur en de schepping. Het is van belang dat lichaam, geest en ziel in balans zijn met de omgevingsfactoren, om zo gezondheid te behouden of ziekte te herstellen.

In de Ayurveda wordt er vanuit gegaan dat er drie levensenergieën de constitutie van elk mens bepalen. Dit zijn de Vata, Pitta en Kapha. Vanaf de geboorte zijn deze energieën in balans, waarbij vaak één of twee dosha’s overheersen. Wanneer een combinatie van deze Dosha’s uit balans raakt kunnen we lusteloos, moe en uiteindelijk ziek worden. Ziek worden begint dus met een onbalans tussen de Dosha’s. Op internet zijn diverse testen te vinden waar je kan bepalen welke Dosha het beste bij jou past.

De Ayurveda stelt dat wij bij de geboorte een optimale energiebalans hebben, maar die vervormen helaas al snel door vele verstorende factoren. Niemand kan een leven lang in een staat van gezondheid verkeren, maar we kunnen er wel voor zorgen dat het niet verergert en in lichamelijke symptomen uitmondt. De Ayurveda beschrijft methoden en technieken die je kan inzetten om een zo evenwichtige gezondheid te krijgen.

De drie Dosha’s zijn

Vata: impulskracht

Staat voor:

• Beweging, veranderlijk: Lucht en ruimte.
• Droog, koud, licht, veranderlijk, verfijnd, snel.

Vata uit zich bij:

• Op willekeurige momenten trek hebben in iets lekkers.
• Genieten van opwinding en verandering.
• Niet altijd op tijd naar bed gaan.
• Makkelijk maaltijden overslaan.
• Snel emotionele uitbarstingen vertonen die kort duren en ook weer snel vergeten zijn
• Snel lopen
• Lichaamsbouw: vaak ectomorf. Een ectomorf is van nature slank en neigt naar mager vanwege zijn smalle botten en gewrichten

Vata raakt uit evenwicht bij:

• Onder spanning en staan en reageren met angst.
• Lichamelijk uitputting of periode van geestelijke spanning en te hard werken.
• Plotselinge veranderingen in je leven.
• Voeding bevat veel koud, rauw of gedroogd voedsel, of veel bitter gekruid of wrang.
• Je kan een streng dieet volgen, maar slaat ook regelmatig maaltijden over.
• Regelmatig slaap je te weinig.
• Je hebt emotioneel te lijden gehad van verdriet, angst of een onverwachte schok.
• Het weer is koud, droog, of winderig.

Gedragssymptomen:

• Zorgen; angst; overactieve geest; ongeduld; verlies van concentratie; korte aandacht onvermogen om te ontspannen; rusteloosheid; slechte eetlust; impulsiviteit.

Vata weer in evenwicht brengen:

• Regelmatige gewoonten; kalmte; aandacht voor het nu; besteed aandacht aan je voeding; ruim voldoende rust; warmte; geregelde voedselinname; massage met sesamolie; meditatie; yoga; panchakarma; ademtherapie.

Pitta: vuurkracht

Staat voor:

• Intens, stofwisseling: Vuur en water
• Heet, scherp, licht, vochtig, vloeibaar, zuur ruikend

Pitta uit zich bij:

• Gauw hongerig voelen als het eten op zich laat wachten.
• Leven volgens de klok, een hekel hebben aan tijd verspillen.
• ’s Nachts warm of dorstig wakker worden.
• Leiding nemen of dat willen.
• Heetgebakerdheid (heethoofdigheid)
• Te veeleisend, gauw opmerkingen plaatsen en kritisch zijn.
• Stevig lopen.
• Lichaamsbouw, vaak mesomorf. Een mesomorf heeft een gespierde bouw en een “normaal” postuur.

Pitta raakt uit evenwicht bij:

• Onder druk staan en reageren met onderdrukte kwaadheid, frustratie of wrok.
• Je vergt het uiterste van jezelf maak ook door anderen.
• Je leeft onder constante tijdsdruk en kunt het niet verdragen tijd te verspillen.
• Sterk gekruid voedsel, vet eten of te zout.
• Je vindt zuur voedsel lekker en lust ook graag een glaasje (alcohol).
• Je hebt onzuiver voedsel gegeten of water gedronken.
• Het weer is heet en vochtig.
• Je bent moe van de warmte, of erg verbrand.

Gedragskenmerken:

• Kwaadheid; vijandigheid; zelfkritiek; geïrriteerdheid; ongeduld; wrok; woede-uitbarstingen; twistzieke houding; tiranniek gedrag; kritiek op anderen; niet verdragen van oponthoud; niet tegen warmte kunnen

Pitta in evenwicht brengen:

Matiging; koelte; aandacht voor ontspanning; genieten van natuurschoon; evenwicht tussen rust en activiteit; minder stimulerende middelen. Meditatie; yoga oefeningen.

Kapha: structuurkracht

Staat voor:

• Structuur, vastigheid: Water en aarde;
• Zwaar, koud, olieachtig, zoet, stabiel, langzaam, zacht, kleverig, sloom, soepel.

Kapha uit zich bij:

• Lang en grondig overwegen voor je iets besluit.
• Langzaam wakker worden, lang in bed blijven. Vindt het zalig om uit te slapen.
• Veel koffie drinken.
• Berusten in een toestand, anderen er mee verzoenen.
• Gevoelens van anderen respecteren en oprecht met hen meevoelen.
• Emotionele troost zoeken door eten.
• Sierlijk bewegen, vochtige ogen; soepele tred.
• Lichaamsbouw, vaak endomorf. De endomorf is van nature voller gebouwd en heeft meer vetmassa

Kapha raakt uit evenwicht bij:

• Onder veel spanning en stress reageer je door je terug te trekken.
• Je raakt gedeprimeerd als je te veel bent aangekomen.
• Je voeding bevat veel suiker, zout, vet of gebakken voedsel.
• Je voelt je gauw onzeker en ongewenst in gezelschap.
• Neiging tot bezitten, binnenhouden, opsparen.
• Je gedraagt je afhankelijk of overbeschermend.
• Je hebt meer dan een paar dagen achter elkaar lang geslapen.
• Het weer is koud of vochtig of het sneeuwt.

Gedragskenmerken:

• Sufheid, matheid, verdoving; depressie; overmatige gehechtheid; uitstellen; hebzucht; lang slapen; blijven steken; langzame bewegingen; traagheid.

Kapha in evenwicht brengen:

• Stimulering; regelmatige lichaamsbeweging; gewichtscontrole; afwisseling; warmte en droogte; minder zoetigheid.

Voeding en ayurvedische kruiden

De Ayurveda kent honderden kruiden en specifieke eet-richtlijnen voor verschillende typen mensen. De belangrijkste algemene voedingstips zijn:

• Dagelijks op regelmatige tijden drie verse maaltijden nemen.
• De lunch is de grootste maaltijd van de dag; ontbijt de kleinste.
• Water warm drinken. Niet de kwantiteit is belangrijk, maar de frequentie; met regelmaat kleine slokjes warm water.
• Warm eten: altijd vers, uit eigen streek, goed gaar gekookt
• Vooral voedsel eten dat de hoogste dosha’s kalmeert
• Geen alcohol en/of koffie. Meditatie is een effectief alternatief.
• Voorzie iedere maaltijd van de zes smaken: Zoet, zuur, zout, bitter, scherp, samentrekkend (wrang)

Ayurveda Voeding en Leefstijl

Elk mens heeft voeding nodig om te overleven en alle processen in het lichaam en de geest goed te laten verlopen. In de Ayurveda zijn er vijf regels die belangrijk zijn.

Deze vijf regels zijn:

1. Eet echt voedsel wat je kunt herkennen als voedsel en wat aan bederf onderhevig is. Koop een aardappel, bietje, tomaat, voeding wat je herkent en niet de voorverpakte en klaargemaakte voeding. Daarvan is onduidelijk wat er nu eigenlijk precies inzit. Weet wat je eet.

2. Eet kleurrijk, de kleuren van veel groenten geven de verschillende antioxidante gezondheid beschermende fytocheicaliën aan die ze bevatten. Zo heb je de anthocyanen, polyfenolen, flavonoïden en nog vele andere belangrijke fytochemicaliën. Veel van deze stoffen beschermen je tegen ziekten.

3. Eet zoet zoals de natuur het aanbiedt. Ben je een zoetekauw, eet dan zoet fruit of gebruik als zoetmiddel eigengemaakte dadelstroop. Liever geen sap maar de hele vrucht, hierdoor krijg je ook de vezels naar binnen en geven een sneller vol gevoel dan vruchtensap.

4. Eet volkoren granen. Ons lichaam ziet witte bloem als suiker, het bevat geen vezels, vitamine B of gezonde vetten.

5. Stop met eten voordat je verzadigd bent. Hou een gedeelte van de maag vrij om de vertering goed op gang te laten komen.

Van belang is dat in de Ayurvedische voeding 6 smaken rijk moeten zijn. Dit zijn: zoet, zuur, zout, bitter, scherp en wrang. Dit is nodig om alle weefsels van de juiste bouwstoffen te kunnen voorzien. Maar ook zuurstof is voeding voor onze lichaam en geest. Een juiste ademhaling zorgt voor ontspanning in je hoofd, maar ook voor ontspanning in de spijsvertering.

Kruiden

Er worden veel kruiden gebruikt, zowel in de keuken of als medicijn. De meeste kruiden hebben een bepaalde voedingswaarde in ons eten, maar kunnen gelijker tijd dienst doen als medicijn. Medicinale Ayurvedische kruiden kunnen voor vele klachten ingezet worden. Met name voor klachten van het maagdarmkanaal zoals spastische darm, constipatie, winderigheid, diarree voor direct effect. Voor andere klachten zoals allergie en hooikoorts hebben medicinale kruiden zowel een direct als een ondersteunend effect.

Ayurveda Recepten

Hieronder vindt je enkele lekkere Ayurvedische gerechten die ingezet kunnen worden bij onbalans van de verschillende Dosha’s.

Komkommer Raita

Voor alle Dosha’s
Porties: 4

Wat heb je nodig:

• 1/2 kopje verse yoghurt
• 2/5 kopje komkommer, geschild en in plakjes gesneden
• 1 eetlepel verse sjalotten, fijngehakt
• 1/3 theelepel droog gemberpoeder Of 1 eetlepel verse gemberwortel, geschild en geraspt
• 1/5 theelepel koenjit
• 1/3 theelepel gemalen zwarte peper
• 1/5 theelepel kaneel (naar keuze)
• 2/5 kopje vers gehakte korianderblaadjes

Zo maak je het:

1. Doe alle ingrediënten in een halfgrote mengkom.
2. Roer alles goed door elkaar en eet smakelijk.

Dit gerecht gaat heerlijk samen met de meeste curry’s, dals en Indiase schotels. Andere groenten, zoals geraspte daikon of wortel, kunnen hier ook gebruikt worden.

Frisse taboulé van Quinoa

Kapha recept om gewicht te verliezen
Porties: 4

Wat heb je nodig:

• 300 gram Quinoa
• 1 sjalot (fijn gesneden)
• 1 rode peper (in fijne ringen)
• 600 ml kruidenbouillon
• 1 rode paprika ( in reepjes)
• 100 gram verse doperwten (eventueel diepvries)
• 15 muntblaadjes (fijn gesneden)
• 2 el bieslook (fijn gesneden)
• 30 blaadjes koriander (fijn gesneden)
• 1 cm gember (fijn gesneden of geraspt)
• 2 el rozijnen
• 4 el appelazijn
• 3 el extra vierge olijfolie
• Peper en zout naar smaak
• Olie om te bakken

Zo bereid je het:

1. Verhit de olie in een grote wok en bak de sjalot en rode peper wat aan.
2. Voeg de quinoa toe en bak dit al omscheppend 1 minuut mee.
3. Voeg er de warme bouillon toe en breng het aan de kook.
4. Laat de quinoa in 15 tot 20 minuten al het vocht opnemen en gaar worden.
5. Voeg er in de laatste 5 minuten de doperwten en de paprika toe.
6. Laat de quinoa nog 10 minuten staan.
7. Roer de munt, bieslook, koriander en gember door de quinoa.
8. Roer de rozijnen, appelazijn en olijfolie door de quinoa en breng het op smaak met zout en peper.

Lassi

Voor alle Dosha’s
Dit is een heerlijk verfrissende yoghurtdrank, het helpt het voedsel beter te verteren.

Hoe maak je een zoete Lassi:

• 1 deel yoghurt
• 3 delen rose thee van Yoghi Tea
• 1 mango
• ½ tl kaneel
• ½ tl geelwortel
• ½ tl komijn

Ook is het mogelijk om een zoute Lassi te maken dan voeg je koriander, geelwortel, gember en een beetje zout toe bij de yoghurt en de thee.

Kerrie-eiersalade

Pitta
Porties: 1-3

Wat heb je nodig:

• 4 eieren
• 2 eetlepels zonnebloemolie
• 1 2/3 theelepel rijstazijn
• 1 theelepel gemalen komijn
• 1 theelepel milde kerriepoeder
• 2 eetlepels fijngehakte, verse korianderblaadjes
• 2 eetlepels fijngehakte verse groenten, bijvoorbeeld courgette of komkommer

Zo maak je het:
1. Laat de eieren afkoelen en pel ze.
2. Als deze salade voor Pitta bestemd is, de dooier verwijderen en voor een ander gerecht gebruiken (bijv. als garnering voor een Vata-salade).
3. Het eiwit of de hele eieren met de andere ingrediënten fijnprakken en opdienen.

Opmerking: voor extra verkoeling kan voor Pitta een snufje saffraan toegevoegd worden.

Pompoenpuree met hazelnoten

Vata
Personen: 4

Wat heb je nodig:

• ½  kg. pompoen, niet geschild en in stukken gesneden
• 2 eetlepels ghee of kokosolie
• ½  eetlepel gemalen venkelzaadjes
• ½  theelepel gemalen kardamomzaadjes
• snufje versgemalen zwarte peper
• ½  theelepel gemalen koriander
• 1 eetlepel palmsuiker of rijststroop
• 2 eetlepels room (desgewenst)
• 1 theelepel zout
• 25 gr. geroosterde en grof gehakte hazelnoten
• 2 eetlepels limoensap

Zo maak je het:

1. Stoom de pompoen gaar en pureer de pompoen met een aardappelstamper of in de keukenmachine.
2. Verhit de helft van de ghee.
3. Bak daarin de venkel, kardamom, peper en koriander.
4. Voeg de pompoenpuree, palmsuiker, room (als je wilt) en zout toe en kook alles onder goed roeren ongeveer 5 minuten.
5. Serveer met de geroosterde hazelnoten  en besprenkel met het limoensap.
6. Eventueel kun je er nu nog wat ghee doorheen roeren. Je kunt dit eenvoudig houden door het alleen te eten met wat amandelrijst.
7. Als drankje kun je wat Vata thee drinken.

*De recepten en vele andere staan in het Ayurvedische kookboek.

Eet smakelijk