Incontinentie

Incontinentie is het niet of nauwelijks kunnen ophouden van urine en/of ontlasting. Voor wie er mee te maken heeft, is het meestal een groot probleem.

De urinewegen van de mens bestaan uit de nieren, de urineleiders, de blaas en de plasbuis. Vanuit de nieren wordt de urine door de urineleiders naar de blaas getransporteerd, waar het wordt opgeslagen. Als de totale hoeveelheid urine groot genoeg is (ongeveer 300ml) ontstaat aandrang. We voelen dan dat we moeten plassen. Door het openen van de sluitspier en het aanspannen van de blaasspieren kan de urine dan via de plasbuis het lichaam verlaten.

De gemiddelde urineproductie van een persoon is één tot anderhalve liter per 24 uur, afhankelijk van de vochtopname. De plasfrequentie is ongeveer vier tot vijf maal per etmaal.

In Nederland lijden ongeveer één miljoen mensen (750.000 vrouwen en 250.000 mannen) aan een vorm van incontinentie. Boven de 40 jaar kan zelfs één op de vier mensen zijn of haar plas niet altijd volledig ophouden. Incontinentie is daarmee een van de grootste lichamelijke en maatschappelijke problemen. Het komt voor onder alle leeftijdsgroepen, bij bedlegerige, zieke, gehandicapte en gezonde mensen.

Oorzaken
De oorzaken van incontinentie zijn in twee groepen te verdelen.
De eerste groep betreft problemen met de blaas, blaashals of urinebuis. De blaas kan geïnfecteerd zijn of oncontroleerbaar samentrekken. De sluitspieren kunnen te zwak (door onder andere uitrekking na zwangerschap) of beschadigd (bijvoorbeeld na een prostaatoperatie) zijn.

De tweede groep betreft aandoeningen aan het zenuwstelsel. Het blaascentrum kan bijvoorbeeld uitgeschakeld of beschadigd zijn. Ook de zenuwbanen van en naar de hersenen kunnen aangedaan of geheel verbroken zijn.

• Stress- of inspanningsincontinentie

Deze vorm van urineverlies komt vooral bij vrouwen voor. Er worden druppels of scheutjes urine verloren bij hoesten, lachen, tillen of andere plotselinge lichamelijke inspanning. De oorzaak ligt vaak in een verslapping van de bekkenbodemspieren, bijvoorbeeld na een bevalling, door overgewicht of door gebrek aan beweging.
Met bekkenbodemspieroefeningen onder begeleiding van een fysiotherapeut kan dit probleem vaak helemaal of gedeeltelijk worden verholpen. Ook een steunpessarium of operatief ingrijpen kan uitkomst bieden.

• Druppel- of overloopincontinentie

Deze vorm van urineverlies kenmerkt zich door langdurig nadruppelen. De oorzaak van dit typische mannenprobleem is meestal een vergroting van de prostaatklier, maar ook suikerziekte of een neurologische afwijking kan deze vorm van incontinentie veroorzaken. Bij deze vorm zijn meerdere behandelingsmethoden mogelijk.

• Urge- of aandrangincontinentie

Deze vorm van incontinentie komt zowel bij (oudere) mannen als bij (oudere) vrouwen voor. Na een plotselinge aandrang volgt de plas meteen. Soms wordt de aandrang helemaal niet gevoeld. Bij urge- of aandrangincontinentie worden grote hoeveelheden urine ineens verloren. De oorzaak kan liggen in een blaasontsteking, stofwisselingsziekte (bijvoorbeeld suikerziekte) of een neurologische aandoening. Een behandeling met medicijnen of oefentherapie (blaastherapie) kan hierbij soms uitkomst bieden.

• Bed- en broekplassen

Deze vorm van incontinentie komt meestal voor bij kinderen. Er kan een lichamelijke afwijking aan ten grondslag liggen. Ook spanningen of emotionele gebeurtenissen kunnen de oorzaak zijn. U helpt een kind niet door het te straffen wanneer het in bed plast. Stimuleer het kind door positief te reageren als het goed gaat. Gerichte training is soms zinvol. Het kind wakker maken om bedplassen te voorkomen heeft weinig zin en kan zelfs averechts werken.

• Incontinentie van ontlasting

Deze vorm van incontinentie komt het minst voor, maar is wel de meest onplezierige. De oorzaken kunnen gelegen zijn in een beschadiging (scheur) of verzwakking van de sluitspier van de anus of bij vrouwen in een fistel (doorgang) tussen darm en vagina.
Verzwakking van de sluitspier kan door zenuwbeschadiging ontstaan. Darmontstekingen, langdurig en intensief persen bij obstipatie en een moeilijke stoelgang kunnen ook een belangrijke rol spelen bij de beschadiging van de sluitspier.

Wat kunt u er zelf aan doen?

Door regelmatig te eten en op gezette tijden naar het toilet te gaan, kan de blaas getraind worden. Het drinken van alcohol, koffie en thee bevordert de urineproductie. Wees dus matig in het gebruik van deze dranken. Ook temperatuurschommelingen kunnen de drang tot urineren stimuleren. Probeer daarom grote verschillen tussen warmte en koude te vermijden.

Er zijn bepaalde geneesmiddelen, diuretica genaamd, die de urineproductie kunnen beïnvloeden. Houd hier rekening mee. Vraag bij twijfel of eventuele onduidelijkheden uw apotheek of huisarts om advies.

Het menselijk lichaam heeft ongeveer één tot anderhalve liter vocht per dag nodig. Via de nieren wordt één tot anderhalve liter uitgescheiden. Mensen met incontinentie hebben soms de neiging om minder te gaan drinken. Dit is niet verstandig omdat dit kan leiden tot uitdroging, nierbeschadiging en urineweginfecties. Let dus op dat u voldoende blijft drinken.

Incontinentieverbanden

De afgelopen jaren zijn veel verschillende materialen op de markt gebracht om mensen met incontinentie meer vrijheid en comfort te bieden. De vele soorten, vormen en maten zijn op de verschillende vormen van incontinentie aangepast. De urine kan op verschillende manieren worden opgevangen, afhankelijk van de oorzaak en de hoeveelheid urineverlies.

Incontinentieverband bestaat uit een aantal lagen van verschillende materialen. De bovenlaag is een drooghoudlaagje dat vocht doorlaat, zodat het oppervlak droog blijft. De tweede laag, de absorptiekern, bevat pulp die de urine opneemt. Deze laag bepaalt de absorptiecapaciteit van het verband. De meeste incontinentieverbanden bevatten een derde laag met een zogenaamde superabsorber. Deze stof houdt urine vast en bindt het tot een geleimassa, zodat de huid niet meer nat kan worden. De onderlaag bevat een vochtdicht folie om doorlekken te voorkomen.

Veel verbanden hebben ook zogenaamde ‘anti-lekrandjes’ om lekkage aan de zijkanten te voorkomen. Er zijn incontinentieverbanden speciaal voor mannen of vrouwen verkrijgbaar.

Door het grote aanbod van incontinentieverbanden is het verstandig om verschillende producten uit te proberen. Vraag uw apotheek of huisarts daarbij om advies. Kies voor een verband waar u zich veilig en zeker bij voelt. Let daarbij ook op het vochtopnemend vermogen van het verband in relatie tot de mate van incontinentie die u heeft.

Mate van incontinentie

Bij de keuze voor opvangmateriaal maken we onderscheid in lichte, matige en zware incontinentie.

• Lichte- of druppelincontinentie

Bij een matige inspanning, maar ook spontaan, treedt enig urineverlies op. De hoeveelheid urine kan met een licht absorberend materiaal worden opgevangen.

• Matige incontinentie

Aanzienlijke hoeveelheden urine worden geloosd. U moet voortdurend absorptiemateriaal dragen.

• Zware incontinentie

Voortdurende lekkage uit de blaas of een volledige spontane lediging van de blaas vindt plaats. Dit kan alleen met grote hoeveelheden (sterk) absorberend materiaal worden opgevangen.

Twee- en eendelige systemen

Tweedelige systemen bestaan uit inlegverbanden die met behulp van een speciaal broekje (stretchslip, pantyslip, textielslip) of nauwsluitend ondergoed gefixeerd worden. De inlegverbanden zijn verkrijgbaar in normale rechte modellen en speciale anatomisch gevormde modellen. Anatomisch wil zeggen dat het inlegverband zoveel mogelijk de vorm van het lichaam heeft. Tweedelige systemen zijn geschikt voor alle vormen van incontinentie.

Bij lichte incontinentie kan ook normaal ondergoed gedragen worden. Hiervoor zijn speciale verbanden verkrijgbaar in een kleine maat. Overigens is er ook ondergoed met een wat dikker badstof kruisje verkrijgbaar.

Eendelige systemen zijn verbanden die als een broek gedragen worden. Het verband is geïntegreerd in een broekje. Er zijn modellen met hersluitbare plakstrips, een elastische band of knoopgatsluiting verkrijgbaar. De eendelige systemen zijn geschikt voor zware incontinentie en zijn in alle maten verkrijgbaar. De heupwijdte is bepalend voor de maat. Binnen dit systeem kan ook nog onderscheid gemaakt worden in broekjes voor overdag en voor de nacht. De laatstgenoemde nemen meer vocht op, zodat u de tijd kunt overbruggen tot de volgende ochtend. Deze producten sluiten goed aan op het lichaam en blijven goed op de plaats zitten.

Richtlijnen voor gebruik

• Draag nooit extra inleggers in uw verband. Dit belemmert de absorptie. Bij twijfel kunt u beter een groter verband gaan gebruiken.

• Draag uw verbanden in nauw aansluitend ondergoed of een speciaal broekje. Ze moeten strak tegen het lichaam gedragen worden. Alleen dan functioneren verbanden optimaal en worden luchtjes voorkomen. Ondergoed dat langer in gebruik is en dat door het vele wassen uit model is geraakt, moet worden vervangen.

• Bij ondergoed en speciale broekjes moeten de naden altijd aan de buitenkant zitten.

• Draag het verband aan de voor- en achterkant altijd op gelijke hoogte. Voor mannen kan de voorkant eventueel iets hoger aangebracht worden. Op sommige verbanden staat een tekentje om aan te geven wat de voorkant is.

• Een te groot verband gaat opbollen en wijken bij de liezen, waardoor lekkage kan ontstaan. Het dragen van de juiste maat van het verband is daarom belangrijk.

• Controleer regelmatig of het verband vol is. De meeste verbanden hebben een zogenaamde vochtindicator. Deze tekens of letters geven door middel van verkleuring of vervaging aan of het verband verzadigd is.

• Voor de nacht en op dagen dat er diuretica worden gebruikt is het aan te bevelen om een verband met een groter absorptievermogen te gebruiken.

• Verschoon uw verband regelmatig. Afhankelijk van de mate van incontinentie en de frequentie van urineverlies, is twee tot vijf keer per dag verschonen een algemene richtlijn. Wanneer u voortdurend urine verliest, dan is vijfmaal per dag verschonen aan te bevelen.

Hulpmiddelen bij bedlegerige mensen
Er zijn diverse hulpmiddelen voor bedlegerige mensen met incontinentie. Vraag eens bij uw apotheek of huisarts om advies. Zij kunnen samen met u kijken welke hulpmiddelen in u situatie het beste van toepassing zijn.

Matrashoezen
Matrashoezen beschermen een matras tegen doorlekken. Er zijn verschillende maten en soorten verkrijgbaar. Ze bestaan meestal uit een bepaald soort plastic waarvan sommige uitwasbaar zijn en andere niet (wegwerphoezen).

Onderleggers
Onderleggers dienen voor de opvang van urine bij patiënten die bedlegerig zijn of ’s nachts last hebben van ‘lekken’. De bovenzijde van de onderlegger bestaat uit een tissueachtig papier voor vochtopname. Tegenwoordig zijn er ook onderleggers waar de bovenzijde uit een non-woven materiaal bestaat. Non-woven materiaal heeft als voordeel dat het geen vocht vasthoudt, zodat de patiënt niet nat in bed hoeft te liggen. De onderzijde is doorgaans van plastic om doorlekken te voorkomen. Tussen de boven- en onderlaag zit een stof (celstofwatten of Fluff) die het vochtopnemend vermogen van de onderlegger bepaalt. Onderleggers zijn in verschillende maten en soorten te krijgen. Er zijn wegwerponderleggers, maar ook uitwasbare waarvan sommige instopstroken hebben.

Hygiëne
Een goede huidverzorging bij incontinentie is erg belangrijk. De inwerking van urine op de huid kan leiden tot vervelende huidirritaties. Dit kunt u voorkomen door de huid goed schoon en droog te houden. Was daarom de huid regelmatig, bij voorkeur zonder zeep, en droog deze goed af. Besteed daarbij extra aandacht aan de huidplooien, omdat de huid op deze plaatsen sneller gaat ‘broeien’.
Na het afdrogen kunt u de huid eventueel insmeren met een lotion of crème. Let daarbij wel op dat u deze niet te dik aanbrengt, omdat de poriën dan verstopt kunnen raken.

Doorlekken van urine of ontlasting geeft een vervelende geur die moeilijk te verdrijven is. Er zijn speciale anti-reukmiddelen verkrijgbaar die de onaangename geur kunnen verdrijven. Ze zijn leverbaar als oplossing in sprayvorm of zijn al geïntegreerd in het verband.

bron: kring apotheek