Verslaving is een extreme vorm van afhankelijkheid. In brede zin genomen kun je van tal van zaken afhankelijk zijn. Deze zaken kun je bewust of onbewust nodig hebben om te functioneren.
Extreem omdat het op een gegeven moment je doen en laten zo beheerst, dat het je leven nadelig gaat beïnvloeden, jij zelf of je omgeving er last van krijgt, en je er slecht of schuldig onder voelt.
Drie elementen
- Er is een behoefte aan bevrediging op korte termijn
- Er ontstaan gedragsroutines die zich steeds herhalen
- Het gedrag is schadelijk voor de persoon en/of zijn/haar omgeving
Bij verslaving ziet men:
- Verlies van controle over het eigen handelen
- Tolerantietoename ten aanzien van het eigen handelen
- Onthoudingsverschijnselen
Stadia van Gokverslaving
De winnende fase
In deze fase wordt het gokken gekarakteriseerd als een prettig tijdverdrijf. Gokken betekent plezier, opwinding en vermaak. Er wordt plezier beleefd aan het winnen. En het gevoel van eigenwaarde stijgt. Vooral in het begin wordt er gewonnen, soms zelfs fors gewonnen. Bepalend is echter de beleving die mensen hierbij hebben. Het gaat hierbij niet zozeer om de hoeveelheid winst die mensen behalen, maar om de kickervaring die het winnen geeft. Dit doet spelers geloven in een bepaald systeem dat ze spelen. Verlies wordt nogal eens gezien als een product van externe krachten, zoals: pech gehad, het systeem deugt niet, iemand anders heeft vals gespeeld, of de kast staat verkeerd afgesteld. Het verliezen wordt goedgepraat. De speler wint, verliest, betaalt kleine leningen terug, en leent opnieuw.
De verliezende fase
De speler gaat nu ook gokken met geleend geld. Er wordt geld ontrokken aan de zaak, of er wordt geleend bij de bank. Leningen worden zoveel mogelijk verborgen gehouden voor partner, ouders en familieleden. Wanneer zij hier achter komen ontstaan er problemen over het gokken. De gokker begint zich heimelijk te gedragen en houdt anderen op een afstand. Geestelijk kan hij zich even ontspannen door te gokken. Om verliezen ongedaan te maken en leningen terug te kunnen betalen besteed de speler steeds meer tijd en geld aan gokken. Het werk begint een last te worden en wordt gejaagd en onzorgvuldig gedaan. Juist wanneer het gokken en de verliezen omvangrijker worden wordt de terugkeer of het stoppen met gokken steeds kleiner. Heel vaak worden beloften gedaan, dat de speler dit keer echt zal stoppen. De speler kan zijn baan verliezen als afwezigheid of ziekteverzuim toeneemt of wanneer er fraude ontdekt wordt. Nog steeds gaat hij er vanuit eens de grote winst te behalen.
De wanhopige fase
Gokken wordt nu een fulltime bezigheid. De speler wordt vaak het zwarte schaap van de familie, vanwege het gokken of zijn gedrag. Partners en ouders zijn vol afkeer en wanhopig wanneer dit punt bereikt is. Werken wordt vaak een mislukking, want de gedachten van de speler zijn niet bij het werk. Een eigen zaak gaat vaak failliet. Het optimisme van de speler dat het winnen terug zal komen begint af te nemen. Wanneer spelers dit punt bereikt hebben en illegale risico’s hebben genomen worden ze rusteloos, geïrriteerd, hypernerveus en er treden slaapstoornissen op. Het eetpatroon raakt verstoord en het leven geeft nog weinig plezier. Hier spreekt men van verslaving in de letterlijke zin van het woord. In dit stadium zijn spelers lichamelijk en psychisch uitgeput en voelen ze zich wanhopig en hulpeloos. Lonen gaan direct door naar de schuldeisers, kredietinstellingen en banken eisen hun geld op en sturen dreigbrieven.
Onthoudingsverschijnselen
Na gebruik van middelen zoals alcohol en drugs moet het lichaam ontwennen, eraan wennen dat die toegediende stoffen er niet meer zijn. Bij gokken neem je geen stoffen, maar onthoud je je van een bepaald gedrag (gokken). Ook dit geeft onthoudingsverschijnselen bij het staken van dit gedrag. Dit kan een direct gevolg hebben, dus meteen na het stoppen met spelen en/of op langer termijn plaatsvinden, dus wanneer je voor langere tijd niet meer speelt. Onthoudingsverschijnselen uiten zich zowel lichamelijk als psychisch.
Lichamelijke Klachten:
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid
- Trillen
- Transpireren
- Slaapstoornissen
- Geheugenverlies
- Maag/darmklachten
Psychische Klachten:
- Onrust
- Depressieve stemming
- Gedachten aan zelfdoding
- Angsten
- Achterdocht
- Schuldgevoelens
- Agressieve gevoelens
- Minderwaardigheidsgevoelens
De Cirkels van Prof. Van Dijk
Een gokverslaving aan het rollen
Gokverslaving is een proces dat, op meerdere gebieden, zaken uit evenwicht brengt. In het midden is de cirkel van het gokken. Er omheen draaien: een lichamelijke, een farmacologische, een psychische en een sociale cirkel.
De lichamelijke cirkel
Gokken is van invloed op het menselijk lichaam. Al vroeg in het proces van verslaving begin je je lichamelijk minder goed te voelen: hoofdpijn, slecht slapen, vermoeidheid, etc. Gokken lijkt te helpen tegen deze klachten op korte termijn. Hiermee worden ze op iets langere termijn erger. Waardoor je weer meer gaat gokken. Deze cirkel gaat draaien, en daarmee gaat ook de cirkel van het gokken harder draaien. Zou je aandacht aan de klachten geven, dan is het proces nog terug te draaien.
De farmacologische cirkel
Dit is de technische kant van verslaving, met begrippen als tolerantie, drang en controleverlies. Hoe werkt dit?
- Tolerantie
Het organisme vindt de werking van verslavende middelen niet bevorderlijk voor het voortbestaan van het individu. De werking wordt dan ook zo snel mogelijk geneutraliseerd, om dit te compenseren. En zo wordt het evenwicht hersteld. Dit moet je leren; de eerste keer duurt dat even. Maar al snel kent je lichaam de truc, en de werking van gokken wordt steeds vager en korter gevoeld. Dus ga je langer gokken, of met meer geld/risico, om hetzelfde effect te bereiken. Er treedt tolerantie op.
- Controleverlies
En een lichaam is een zeer efficiënte leermachine. Zo leert het al snel dat het niet bij een keer gokken blijft, maar dat er altijd meerdere keren van gokken volgen. Dus reageert het lichaam voor alle zekerheid alvast (op voorhand) op de keren die er nog komen. Het gevolg is dat de compensatiewerking dus doorschiet. Dit merk je niet als zodanig, want je voelt niet wat er precies gebeurt. Je lichaam ervaart hierdoor in verhevigde mate alle tegengestelde verschijnselen van het gokken, deze voelen onaangenaam, en het gevolg is een sterke neiging om door te gokken.
- Drang
Je hóeft niet eens te gokken om het geheel in werking te zetten. Soms hoef je alleen maar in aanraking te komen met iets dat met het gokken te maken heeft. Dit is een gewone Pavlovreaktie. Geluid, een geldbiljet, een bepaalde straat, en je lichaam maakt zich al op om gokken het hoofd te bieden. Precies ja, om weer in evenwicht te komen. Gevolg: heel veel drang. Men noemt dit dan ook anticipatieve compensatoire reacties. Het lichaam blijft rekenen op veel gokken, en je reflexen nemen het over.
De psychische cirkel
Meestal heb je niet door dat klachten juist door gokken worden veroorzaakt. Velen vinden dat ze echt pas zijn gaan gokken toen ze hyper werden, of depressief. Maar hoe meer het gokken, des te depressiever, en hoe depressiever, des te meer gokken. De cirkel draait harder. Verder heeft het alles te maken met zaken als zelfbeeld, ideaal-ik, schuld en schaamte. Het besef niet meer zonder gokken te kunnen is deuk in het gevoel van eigenwaarde. Gokken levert veel schaamte- en schuldgevoelens op: ik ben een slappe zak, het lukt toch nooit, wat maakt het uit, ik ben toch niets waard. Zodra men gokt keert het optimisme terug: misschien kan ik deze keer alle ellende ongedaan maken, en dan doe ik het nooit meer. Hoe vaker je toch gokt, des te meer van dit soort zelf-krenkingen optreden. En zo draait ook deze cirkel, steeds harder de cirkel gokken aanduwend, en de overige cirkels draaien mee.
De sociale cirkel
Deze cirkel is krachtig, want een mens is een sociaal wezen en relaties met anderen zijn van levensbelang. Dit is een belangrijke cirkel, want gokken levert onheroepelijk sociale problemen op. Het is ook de cirkel van de partner, of andere nabije personen. Hiermee is meestal een plotselinge vertrouwenscrisis ontstaan. Ook de partner moet wijzigingen in het gedrag aanbrengen om samen tot een nieuw evenwicht te komen. En leren over de verschijnselen van verslaving, over zaken als terugval en controleverlies, zodat er op een reële manier kan worden omgegaan met deze reële risico’s.
Consequenties
Natuurlijk konden voor de verslaving al een of meerdere cirkels uit evenwicht zijn geweest, en een rol hebben gespeeld bij het ontstaan van de verslaving. Maar bij het in stand houden van de verslaving hebben altijd nog heel andere zaken meegedaan, omdat zodra dat de cirkels gingen draaien er allerlei dingen uit evenwicht zijn geraakt die een eigen rol zijn gaan spelen.
bron en meer informatie: gokhulpverlening.nl
