PFAS, ook wel bekend als ‘forever chemicals’, komen steeds vaker voor in het Nederlandse drinkwater. Op verschillende plekken in Nederland zijn verhoogde concentraties PFAS gemeten, wat heeft geleid tot zorgen bij consumenten én een aantal lokale kookadviezen. De vervuiling is niet altijd gelijk verspreid: regio’s waar oppervlaktewater als bron wordt gebruikt, zoals het westen van het land, zijn vaak kwetsbaarder.
PFAS drinkwater koken
Hoewel koken effectief is tegen bacteriën in het drinkwater (zoals enterokokken), heeft het geen effect op PFAS. Deze stoffen zijn hittebestendig en breken niet af bij verhitting. Koken is dus wél goed als tijdelijke maatregel bij bacteriële besmettingen, maar helpt niet tegen chemische vervuiling zoals PFAS of medicijnresten.
PFAS drinkwater filter
Zelf water filteren is in dit licht geen overbodige luxe. Met name actieve kool- of omgekeerde osmosefilters kunnen de hoeveelheid PFAS en andere microverontreinigingen aanzienlijk verminderen. Een waterfilterkan voor thuisgebruik biedt al een eerste laag bescherming en is een laagdrempelige investering in je gezondheid.
Waarom zelf filteren?
- PFAS worden niet volledig verwijderd door standaard waterzuivering
- Ook medicijnresten en bestrijdingsmiddelen blijven in nanogramhoeveelheden aanwezig
- Thuisfilters kunnen deze stoffen deels of grotendeels opvangen
PFAS in flessenwater
Hoewel flessenwater vaak wordt gezien als veiliger alternatief, is dat niet altijd het geval. Sommige soorten bron- of mineraalwater worden gewonnen uit gebieden waar ook PFAS is aangetroffen in de bodem of het grondwater. Bovendien bevatten plastic flessen zelf vaak microplastics, die los kunnen komen tijdens opslag of transport.
PFAS Kaart
Deze afbeelding toont een kaart van Europa waarop de aanwezigheid van PFAS-stoffen (per- en polyfluoralkylstoffen) in het milieu is weergegeven. De rode stippen duiden op locaties waar PFAS zijn aangetroffen, vaak in hogere concentraties, terwijl de blauwe stippen mogelijk lagere concentraties aangeven of andere vormen van metingen representeren.
Bron: Forever Pollution Project
PFAS in Nederland en België
In de kaart valt direct op dat Nederland en België tot de zwaarst getroffen regio’s behoren wat betreft PFAS-vervuiling. Vooral in de Randstad (in Nederland) en de regio rond Antwerpen (in België) zijn er grote concentraties rode stippen zichtbaar, wat wijst op een significante aanwezigheid van PFAS in bodem of water.
PFAS in Drinkwater Nederland
-
De hoge dichtheid aan rode stippen in West-Nederland, met name rond de grote steden zoals Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, suggereert grootschalige blootstelling aan PFAS.
-
De aanwezigheid van industrie, havens, en dichtbevolkte stedelijke gebieden draagt bij aan deze vervuiling.
-
Er is ook aandacht voor PFAS bij infrastructurele projecten, zoals de bouw of het verplaatsen van grond, waar strikte regelgeving geldt vanwege de vervuiling.
PFAS in Drinkwater België
-
Rondom Antwerpen is een sterke concentratie van PFAS te zien, met name door industriële activiteiten. De zaak rond de 3M-fabriek in Zwijndrecht is hier een bekend voorbeeld van.
-
Ook in andere delen van Vlaanderen zijn veel meetpunten met PFAS vastgesteld, wat wijst op een brede verspreiding in bodem en oppervlaktewater.
PFAS en Kanker
PFAS zijn chemische stoffen die water-, vet- en vuilafstotend zijn. Ze worden gebruikt in talloze industriële processen en consumentenproducten, zoals pannen met antiaanbaklaag, waterdichte kleding en schuimblussers. Het probleem met PFAS is dat ze zeer moeilijk afbreken in het milieu en zich kunnen ophopen in het menselijk lichaam, met mogelijke gezondheidsrisico’s als gevolg.
Deze kaart onderstreept het urgente karakter van PFAS-vervuiling, vooral in dichtbevolkte en geïndustrialiseerde regio’s zoals Nederland en België. De gegevens maken duidelijk dat overheden, bedrijven en burgers alert moeten blijven op de aanwezigheid en verspreiding van deze stoffen.
PFAS in Spa water
Spa staat bekend om haar natuurlijke bronwater uit de Belgische Ardennen. Tot op heden zijn er geen meldingen van verhoogde PFAS-waarden in Spa-water. Toch geldt ook hier dat constante monitoring nodig blijft, want PFAS verspreiden zich via lucht en regenwater over grote afstanden.
Wat is PFAS?
PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen) zijn door de mens gemaakte chemicaliën die onder andere gebruikt worden in anti-aanbaklagen, waterafstotende kleding, brandblusschuim en cosmetica. Ze breken nauwelijks af in het milieu en hopen zich op in ons lichaam. Daarom worden ze ook wel ‘forever chemicals’ genoemd.
Hoeveel PFAS in drinkwater?
In Nederland worden momenteel concentraties PFAS gevonden van enkele nanogrammen per liter in het kraanwater. Hoewel dit net onder de Europese norm blijft, stellen wetenschappers dat blootstelling aan zelfs lage concentraties gezondheidsrisico’s kan opleveren, zoals verstoring van het immuunsysteem, hormonale disbalans en verhoogd risico op kanker.
PFAS in mineraalwater
Ook mineraalwater uit flessen is niet automatisch vrij van PFAS. Het hangt af van de locatie van de bron en de diepte van het water. In sommige analyses zijn sporen van PFAS en medicijnresten aangetroffen in mineraalwater van bekende merken. Let daarom altijd op herkomst, laboratoriumtests en gebruik bij voorkeur glasflessen boven plastic.
Zitten er medicijnresten en PFAS in? En andere vragen over vervuiling van drinkwater beantwoord
Hoe raakt drinkwater vervuild?
Drinkwater kan vervuild raken door onder andere:
- Atmosferische depositie van schadelijke stoffen
- Afspoeling van bestrijdingsmiddelen en meststoffen
- Industrieel afval en lozingen
- Verouderde leidingen of lekkende wateropslag
Wie controleert ons kraanwater?
Drinkwaterbedrijven controleren zelf continu de waterkwaliteit. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) houdt toezicht en het RIVM evalueert de data en adviseert de overheid. Nederland heeft strenge normen, maar deze zijn vaak gebaseerd op politieke afwegingen en niet altijd op de meest recente gezondheidsinzichten.
Moet je overstappen op flessenwater?
Nee, dat is niet per se beter. Flessenwater kan net zo goed microvervuiling bevatten én is slechter voor het milieu. Daarnaast bevatten veel plastic flessen meer microplastics dan kraanwater. Een betere oplossing is kraanwater filteren met een goedgekeurd filter (zoals actief kool of omgekeerde osmose).
Worden vervuilers aangepakt?
Ja, maar langzaam. Industrieën worden strenger gecontroleerd, maar een groot deel van de zuiveringskosten komt nog steeds bij de consument terecht. PFAS blijven lang in het milieu, waardoor schoonmaken veel tijd kost. Preventie blijft het belangrijkste wapen.
Wat kun je zelf doen?
- Filter je kraanwater voor dagelijks gebruik, bijvoorbeeld met een waterfilterkan
- Gebruik minder chemische huishoudproducten
- Vermijd PFAS-producten zoals teflonpannen en waterafstotende sprays
Zelf je drinkwater filteren is anno 2025 geen overbodige luxe meer. Het biedt een extra laag zekerheid tegen verontreinigingen zoals PFAS, medicijnresten en microplastics — en draagt bij aan je gezondheid op de lange termijn.
