“Snel afvallen is niet slim” Dit schrijft Tatjana van Strien in haar boek “afvallen op maat” Keer op keer lijnen en iedere keer weer dikker uit de strijd komen. Dat is vroeg of laat de frustrerende uitkomst van veel lijnpogingen. Psycholoog Tatjana van Strien heeft een frisse kijk op het probleem. „Stop nu eerst eens met lijnen en probeer te ontdekken waar de verkeerde eetgewoonten vandaan komen.”
Tussen de tientallen dieetboeken die jaarlijks verschijnen lijkt haar boek ”Afvallen op maat”, dat eind van de
maand in de winkel ligt, een vreemde eend in de bijt. Recepten staan er niet in en aantrekkelijke kleurenfoto’s van de meest uiteenlopende gerechten ontbreken ook. Toch stelt de onderzoeker van de Radboud Universiteit in Nijmegen een gewichtsverlies van 10 tot 20 kilo in het vooruitzicht. Niet voor even, maar blijvend.
De psycholoog blaast een enigszins op de achtergrond geraakte theorie nieuw leven in. „Op dit moment is de gangbare gedachte dat afvallen een kwestie van wilskracht is. Wie minder eet en veel beweegt, redt het wel. Maar lijnen heeft ook een psychologische kant, dat weten we al sinds de jaren vijftig. Veel lijners krijgen de verloren kilo’s met rente weer terug.”
Zo is er de externe eter, die extreem gevoelig is voor voedselprikkels die van buiten op hem afkomen. Gebakjes in de etalage van de bakker, de koektrommel op het aanrecht of een zak chips in de kast, niets kan hij laten staan. Het feit dat hij even daarvoor een paar boterhammen heeft weggewerkt, verandert daar niets aan.
Een externe eter moet leren wanneer hij genoeg heeft. Gebruik drie maaltijden per dag, met af en toe een caloriearm tussendoortje, doceert Van Strien. „Eet voedsel dat sterk verzadigt. Popcorn, volkorenbrood en fruit in plaats van chips, witbrood en koek. Haal geen lekkers in huis voor onverwachte gasten, want meestal ben je zelf die onverwachte gast.” Externe eters die deze tips in acht nemen, hebben veel kans zonder professionele hulp van hun probleem af te komen.
Bij de emotionele eter is er iets anders aan de hand. Die eet niet omdat hij al dat eten om zich heen niet kan weerstaan, maar uit verdriet, woede of angst. Tijdens eetbuien propt hij enorme hoeveelheden voedsel naar binnen, die er niet zelden met dezelfde gang weer uitkomen, omdat de gefrustreerde eter zijn vinger in de keel steekt. Lijnen is in dat geval niet meer dan symptoombestrijding. De Nijmeegse onderzoeker wil dat mensen de werkelijke oorzaak onder ogen leren zien. „Stop met lijnen, probeer je emoties onder controle te krijgen en verander tegelijkertijd je levensstijl.” Emotionele eters komen minder makkelijk van hun eetbuien af dan de eerder genoemde groep. Zelfhulp is mogelijk, maar veel mensen zullen toch niet zonder professionele ondersteuning kunnen. De kans op eetstoornissen, zoals eetbuien, boulimia of anorexia, is groot.
Sonja Bakker
Beginnen met lijnen is niet moeilijk, volhouden des te meer. „Uit onderzoek blijkt dat het gros van de lijners in de loop van de tijd alleen maar dikker wordt. Dit dik zijn op zich is ook weer een bron van psychisch onbehagen. Van Strien raadt mensen met overgewicht aan niet klakkeloos met een dieet te beginnen, maar eerst het probleem goed in kaart te brengen. Achter in haar boek staat een test waarmee iemand kan bepalen of hij een emotionele of een externe eter is. Een eetdagboek moet helder krijgen hoe het eetpatroon er werkelijk uitziet. „Mensen denken van zichzelf algauw dat ze weinig eten, maar dat blijkt tegen te vallen. Het eetdagboek is een onderdeel van de therapie. Het werkt confronterend en leert in welke situaties iemand zich te buiten gaat.”
De boodschap van de Nijmeegse onderzoeker komt in een tijd waarin Nederland massaal aan het sonjabakkeren is. Helemaal fout, aldus Van Strien. „Het dieet van Sonja Bakker is veel te drastisch en pakt het onderliggende probleem niet aan. Wie er te lang mee doorgaat, eet bovendien niet gevarieerd genoeg en krijgt onvoldoende brood en zuivel binnen. Daarnaast wordt de stofwisseling op de spaarstand gezet, zodat het lichaam veel zuiniger met voedsel omgaat. Wie na een periode van lijnen weer normaal gaat eten, zal dus snel aankomen. Er zijn minstens acht studies die aantonen dat lijnen bij mensen een vertragend effect heeft op de stofwisseling.”
De psycholoog kreeg de afgelopen weken vanwege deze uitspraak een stroom van kritiek over zich heen. „Ik krijg zelfs boze mails van sonjafans, terwijl de dingen die ik zeg al lang op internet te vinden zijn. Het is natuurlijk ook geen leuke boodschap voor mensen die net kilo’s zijn afgevallen.”
Kunnen mensen echt niet verder komen dan een blijvend gewichtsverlies van 5 tot 10 procent? „Misschien kunnen ze het na één of twee jaar opnieuw proberen, nadat het lichaam aan dit nieuwe evenwicht gewend is. Maar niet overhaasten, want dan ligt jojoën weer op de loer. Overigens helpt dit relatief kleine, maar blijvende gewichtsverlies mensen al enorm. Ze voelen zich veel beter en het risico op hart- en vaatziekten en diabetes neemt fors af.”
Kinderen
Van Strien heeft met haar boek niet alle mensen die een kilootje of wat te zwaar zijn op het oog. „Niet elke vorm van overgewicht heeft een psychische oorzaak. Mensen worden ook dik doordat ze de auto gaan gebruiken, terwijl ze vroeger fietsten. Of omdat ze zijn gaan werken en nu veel meer geld te besteden hebben. Voor die mensen is mijn boek niet bedoeld. Zij moeten gewoon hun levensstijl aanpassen. Tegenwoordig loopt iedereen in een winkelstraat met iets eetbaars in de hand. Een jaar of twintig, dertig geleden was dat ondenkbaar en totaal ongepast.”
De psycholoog ziet vol zorg het aantal kinderen met overgewicht om zich heen toenemen. „Dat zijn de dikke mensen van de toekomst.” Ouders hebben hier volgens haar een fors aandeel in, doordat ze hun kinderen te weinig stimuleren zich te bewegen en te veel met voedsel omringen. Eten staat immers voor gezelligheid, geborgenheid en warmte. „Je hoeft een kind niet alles te geven waar het om vraagt en ook niet te dwingen het bord leeg te eten. En beloon dit zeker niet met snoep. Een verhaaltje voorlezen is ook een feest.”
Eten uit emotie
Anneke, oudste van drie kinderen, was tien toen ze haar moeder verloor. Ze was erg aan haar gehecht geweest en probeerde troost te vinden door extra aandacht te vragen van haar vader. Dat deed ze door af en toe wat lekkers voor hem klaar te maken op een manier die ze van haar moeder had afgekeken. Maar haar vader had al gauw meer aandacht voor een andere vrouw, met wie hij binnen een jaar trouwde. Hoewel haar stiefmoeder wel aardig tegen haar was, kon Anneke haar niet goed accepteren. Ze trok zich in zichzelf terug, werd stil en verloor ook op school haar oorspronkelijke levendigheid. Als ze uit school kwam, was er meestal niemand thuis -haar stiefmoeder had een baan- en dan troostte ze zichzelf met een paar koekjes of met hapjes die ze voor zichzelf klaarmaakte van restjes uit de keuken. Zo werd ze een dik, onopvallend meisje, dat nergens zin in had en nergens goed aansluiting vond. Pas toen ze aan het eind van haar middelbare schooltijd uit huis ging en leerling-verpleegster werd, kwam er opnieuw wat leven in haar. Ze vond hier vriendinnen met wie ze af en toe uitging en ze begon beter op haar figuur te letten. Maar ze weet van zichzelf dat ze met eten op moet passen wanneer ze tegenslag ondervindt.
Bestel dit boek bij bol·com
Afvallen op maat
Tatjana van Strien
Op werkdagen voor 21:30 besteld, morgen in huis!
Overgenomen uit: ”Afvallen op maat”, door Tatjana van Strien
