Antibioticaresistentie: een van de grootste gevaren voor de toekomst?
Ongeveer een eeuw geleden was een klein schrammetje levensgevaarlijk. Als je het wondje even niet goed behandelde kon je een infectie krijgen. Verloor je lichaam de strijd tegen de infectie? Als je geluk had was de infectie aan een van je ledematen; amputatie was dan een mogelijkheid. Anders was de kans groot dat je stierf aan de infectie. Ook ziekten die tegenwoordig eenvoudig te bestrijden zijn, zoals een longontsteking waren vroeger vaak dodelijk.
Dit alles veranderde na 1928 toen Alexander Fleming penicilline ontwikkelde, het eerste antibioticum. Penicilline is een stof afkomstig uit een schimmel met een bacteriedodende werking. Enkele jaren later werd de werking van penicilline sterk verbeterd. Bepaalde infecties, waaronder die van stafylokokken, konden goed worden behandeld met behulp van penicilline. Penicilline werd steeds meer gebruikt en in de Tweede Wereldoorlog was penicilline dan ook onderdeel van de standaarduitrusting van iedere dokter van de Geallieerden. (bron)
Een wedloop
Al aan het eind van de jaren veertig werd duidelijk dat penicilline na verloop van tijd niet meer zo goed werkte. Verschillende bacteriën hadden een manier gevonden om zich te beschermen tegen antibiotica. Dit doen ze bijvoorbeeld door het antibioticum te doden of door te zorgen dat het antibioticum niet binnen kan dringen in de cellen van de bacterie.
Gelukkig zaten ook de wetenschappers niet stil. Al snel ontstonden er veel verschillende soorten antibiotica; in totaal zijn er nu meer dan honderd. Deze antibiotica hielpen goed en waren ook nog eens in staat om andere ziekteverwekkers aan te vallen. De bacteriën die ons ziek maken blijven echter verder evolueren. Ook de nieuwere antibiotica verliezen na verloop van tijd hun werking omdat de bacteriën resistent worden. Er is sprake van een wedloop. Om infecties te kunnen blijven genezen moeten we zorgen dat er antibiotica blijven bestaan waartegen ziekmakende bacteriën niet resistent zijn. (bron) en (bron)
Hoe winnen we de strijd?
Natuurlijk willen we graag dat we ook over vijftig of honderd jaar nog antibioticum kunnen gebruiken. Wat moeten we doen om ervoor te zorgen dat we ook in de toekomst niet sterven aan infecties?
Nieuwe antibiotica ontwikkelen
Sinds de jaren 80 worden er steeds minder nieuwe antibiotica ontwikkeld. Hier zijn verschillende redenen voor. Zo hebben een aantal grote fabrikanten van antibiotica zich teruggetrokken uit het antibioticumonderzoek. Bedrijven maken weinig winst op antibiotica, omdat deze goedkoop zijn en slechts kortdurend worden gegeven. Bedrijven werken daarom liever aan medicijnen voor ziekten als diabetes, omdat die medicijnen langere tijd gebruikt worden. Daarnaast is het ook moeilijker om nieuwe antibiotica te ontwikkelen, bijvoorbeeld omdat er strengere eisen worden gesteld aan nieuwe medicijnen. (bron)
De EU en de VS zijn inmiddels programma’s opgestart om bedrijven te stimuleren om onderzoek te doen naar nieuwe antibiotica. In sommige gevallen worden universiteiten ingezet, maar er is ook voorgesteld om bedrijven een grote prijs te geven als zij een compleet nieuw antibioticum op de markt brengen. Uiteindelijk kunnen we met andere maatregelen alleen maar tijd kopen en moeten er nieuwe soorten antibiotica ontwikkeld worden.
Minder gebruiken
In sommige landen wordt veel meer antibiotica gebruikt dan in andere landen. In Nederland heb je een recept nodig als je een antibioticum wilt kopen, in andere landen kun je gewoon naar de apotheek gaan en antibiotica halen. De Nederlandse aanpak werkt, want in Nederland zijn minder problemen met resistente bacteriën dan in andere landen. (bron)
Ook in de veehouderij wordt veel antibiotica gebruikt. Deze antibiotica zorgen er niet alleen voor dierziektes resistent worden tegen antibiotica, een deel van de antibiotica komt ook terecht in je lichaam. Gelukkig wordt er actie ondernomen om het gebruik van antibiotica in de veehouderij terug te brengen.
Kuren afmaken
Veel mensen stoppen met het gebruiken van antibiotica op het moment dat ze zich beter voelen. Dit zorgt in veel gevallen voor resistentie, omdat de bacterie nog niet helemaal uit je lichaam is verdwenen. De concentratie antibioticum wordt zo laag dat de bacteriën zich hiertegen kunnen wapenen. Ook hebben mensen niet in alle gevallen de discipline om hun medicijnen op tijd in te nemen. Om deze redenen worden in sommige landen tuberculosepatiënten gedwongen opgenomen.
Combinaties
Een laatste redmiddel kan zijn om combinaties van antibiotica te gebruiken. Hoewel bacteriën resistent zijn tegen alle delen van de antibioticumcocktail, kan de hoeveelheid antibioticum ervoor zorgen dat de bacteriën de strijd toch verliezen. Om combinaties van antibiotica goed in te kunnen zetten is er nog wel veel onderzoek nodig, vooral naar de bijwerkingen (bron)
Wat anders?
De kans bestaat dat we de strijd tegen antibioticaresistentie gaan verliezen. In dat geval worden steeds meer kleine infecties dodelijk. In het slechtste geval gaan er wereldwijd in het jaar 2050 jaarlijks 10 miljoen mensen dood door ziektes die we altijd gewoon konden genezen. Sommige operaties, zoals orgaantransplantaties, worden simpelweg te riskant. Het is te hopen dat we voor die tijd een oplossing hebben gevonden.
