Gluten en glutenintolerantie
Coeliakie, ook wel bekend als glutenintolerantie, is de laatste tijd een veelbesproken onderwerp. Steeds meer mensen krijgen ermee te maken. Op het moment hebben, naar schatting, minstens 160.000 Nederlanders coeliakie. Bij 25.000 mensen is glutenintolerantie echt vastgesteld. Verwacht wordt dat dit aantal flink zal stijgen de komende jaren. Omdat het in sommige gevallen een langere tijd duurt voordat er klachten ontstaan, verschilt de schatting erg van het vastgestelde aantal mensen dat de ziekte heeft. Veel mensen lopen dus rond met coeliakie terwijl zij dat zelf nog niet weten. De ziekte komt twee keer zo vaak voor bij vrouwen dan bij mannen. Wat zijn de klachten van glutenintolerantie en wanneer is het verstandig om gluten te vermijden?
Coeliakie
Coeliakie (je spreekt het uit als seulieakie) is een intolerantie voor gluten. Dit betekent dat mensen met coeliakie niet tegen gluten kunnen. De ziekte kan zich zowel op kinderleeftijd als volwassen leeftijd openbaren. Wanneer er sprake is van coeliakie moet er levenslang een glutenvrij dieet gevolg worden. Maar wat zijn gluten dan eigenlijk? Gluten is een eiwit. Het komt voor in granen zoals tarwe, rogge, gerst, kamut en spelt. Haver kan besmet zijn met tarwe, omdat deze granen vaak naast elkaar groeien. Haver wordt daarom vaak ook niet verdragen wanneer er sprake is van coeliakie. Verder zijn er veel voedingsmiddelen die gluten bevatten.
Wanneer mensen met coeliakie gluten eten, beschadigt dit de dunne darm. De dunne darm bestaat uit allemaal kleine plooiingen. Deze plooiingen worden villi of darmvlokken genoemd. Doordat de dunne darm zoveel darmvlokken heeft, heeft het ook een zeer groot oppervlak (van wel 200 m2) waardoor voedingsstoffen opgenomen kunnen worden. Wanneer iemand met coeliakie gluten eet, tast dit de darmvlokken aan. Na verloop van tijd is de darmwand zo erg aangetast dat er geen damvlokken meer over zijn. De darmwand is dan helemaal glad en het oppervlak is daardoor ook veel kleiner. Voedingsstoffen worden minder goed opgenomen wat weer tot gevolg heeft dat men tekorten oploopt. Ook is er sprake van gewichtsafname en allerlei vervelende klachten.
Klachten
Bij baby’s en kinderen uit de ziekte zich in grote hoeveelheden stinkende en vaak schuimende ontlasting. Ook kan er sprake zijn van gebrek aan eetlust, groeiachterstand, ondergewicht, spierslapte en een opgezette buik.
Volwassenen met onbehandelde coeliakie hebben vaak last van diarree, niet lekker voelen in het algemeen, depressiviteit, onvruchtbaarheid, miskramen, botontkalking, bloedarmoede, verstopping en slijmvliesafwijkingen in de mond.
Gluten Gezond of Niet
Veel mensen eten tegenwoordig glutenvrij of glutenarm. Het idee doet de ronde dat dit gezond is. Of dit waar is, is nooit wetenschappelijk bewezen. Wel zijn granen een belangrijk onderdeel van ons voedsel die ons voorzien van onder andere vitamines, vezels en ijzer. Wanneer iemand glutenvrij eet, wordt er geen gebruikt gemaakt van granen en voedingsmiddelen waarin gluten zijn verwerkt, zoals brood, koekjes, bier, pasta, taart, soep, sauzen en pannenkoeken. Iemand die glutenarm eet, gebruikt deze voedingsmiddelen wel af en toe. Mensen die glutenvrij eten kunnen wel gebruik maken van vlees, vis, groente, fruit, noten, pitten, zaden, eieren, zuivel, rijst, quinoa en peulvruchten. Dit eetpatroon zou op den duur te eenzijdig kunnen worden, waardoor men bepaalde voedingsstoffen te weinig binnenkrijgt. Ook zijn niet alle glutenvrije vervangende producten even gezond. Vaak bevatten deze namelijk meer suiker, vet en zout dan de ‘normale’ producten.
Mensen met coeliakie zijn echt gebonden aan het glutenvrije dieet voor de rest van hun leven. Producten die granen vervangen zijn dan van belang. Net als gevarieerd eten, zodat het eetpatroon niet te eenzijdig wordt. Is glutenvrij eten niet nodig omdat er geen sprake is van glutenintolerantie, dan wordt een glutenvrije voeding ook niet aangeraden.
Toch voelen sommige mensen zich veel beter bij het volgen van een glutenarm of glutenvrij dieet. Deze mensen hebben mogelijk een glutensensitiviteit. Ze zijn gevoelig voor gluten, maar hebben volgens de richtlijnen geen coeliakie. Een glutenvrij dieet kan dan nodig zijn.
Gluten en Overgewicht
Een reden waarom mensen voor een glutenvrij dieet kiezen terwijl er geen sprake is van coeliakie, is dat men denkt dik te worden van gluten. Zo schreef de Amerikaanse cardioloog Davis het boek ‘Wheat belly’ (Broodbuik) met als ondertitel: Minder met tarwe en gluten, verlies overgewicht en word gezonder. Of er werkelijk sprake is van gewichtsverlies bij gezonde mensen die een glutenvrij dieet volgen is nooit onderzocht.
Een reden waarom mensen zouden kunnen afvallen met behulp van een glutenvrij dieet, is dat het eetpatroon wordt omgegooid en men gezonder gaat eten dan voorheen omdat er meer bij na wordt gedacht. Je bent immers een dieet begonnen dus dan moet je wel gezond eten en zorgen dat je afvalt. Tevens eten we brood over het algemeen met beleg. Als we ons brood schrappen, schrappen we ook ons beleg. Dit scheelt al met al aardig wat energie. Het is dus absoluut niet zeker of we overgewicht aan kunnen pakken door gluten te schrappen, integendeel, zoals de onderzoeken er nu voor staan lijkt het niet slim om hieraan te beginnen als het niet nodig is.
Voedingsadvies
Coeliakie patiënten hebben gelukkig wel baat bij een glutenvrije voeding. Eerder werd uitgelegd dat het darmslijmvlies enorm wordt aangetast door het eten van gluten wanneer er sprake is van coeliakie. Maar gelukkig herstelt het darmslijmvlies zich weer wanneer er geen gluten meer worden gegeten. Er wordt onderzoek gedaan naar een geneesmiddel voor coeliakie. Tot de tijd dat er een geneesmiddel is, dienen coeliakie patiënten zich streng aan het glutenvrije dieet te houden. Ook mensen met een glutensensitiviteit hebben baat bij het vermijden van gluten. Er bestaan veel glutenvrije dieetproducten, zoals glutenvrij brood. Deze producten zijn te herkennen aan het glutenvrije logo. Ook is het verstandig zo puur en natuurlijk mogelijk te eten, aangezien sommige vervangende producten veel energie en zout kunnen bevatten. Professionele hulp van een diëtist wordt aangeraden om te voorkomen dat er tekorten ontstaan aan bepaalde voedingsstoffen.
